117.14 inte[R]outes

Φοιτήτρια: Σαμίου Αδαμαντία
Επιβλέποντες καθηγητές : Ουγγρίνης Κωνσταντίνος-Αλκέτας, Γιαννούδης Σωκράτης
Πολυτεχνείο Κρήτης | Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης : 26 Φεβρουαρίου 2014

Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται την επαναφορά του ανενεργού εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας ʽΡετσίναʼ στη ζωή της πόλης. Έπειτα από την βιωματική ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων των γειτονιών του Πειραιά και την επιθυμία για ανάδυση εστιών που ενεργοποιούν και ενισχύουν δράσεις της κοινότητας, ξεκινάει μία νέα αφήγηση. Μέσα από σημειακές επεμβάσεις, διαμορφώνονται διαδρομές, κινήσεις, θεάσεις, στάσεις που οργανώνουν και μεταλλάσουν το υπάρχον κτιριακό δυναμικό ώστε να ανταποκρίνεται στη σύγχρονη πραγματικότητα. Το παλιό εργοστάσιο του Ρετσίνα λειτουργεί ξανά ως πολυχώρος, ενδυναμώνοντας την αίσθηση της γειτονιάς.

Η ΑΦΟΡΜΗ
Κατά τη διάρκεια αναζήτησης του θέματος της διπλωματικής ξεκίνησε μία περιήγηση στις συνοικίες του Πειραιά. Ο ιδιόμορφος χαρακτήρας των περιοχών είναι ιδιαίτερα εμφανής. Ο συνδυασμός των αμήχανων κενών χώρων και των πυκνοκατοικημένων οικοδομικών τετραγώνων, των τεθλασμένων γραμμών και των αυστηρά σχεδιασμένων δρόμων, των πολυσύχναστων σημείων και των εγκαταλελειμμένων κομματιών, η απουσία οργανωμένων χώρων εκτόνωσης και η τάση των κατοίκων να καλύψουν αυτή την απουσία μέσα από την οικειοποίηση του κοινόχρηστου χώρου συνθέτουν έναν πολύ-διάστατο περιβάλλον-όλα συνθέτουν το genius loci των συνοικιών.

 

 

ΑΝΑΛΥΣΗ
Σε μια πρώτη ανάγνωση, μπορούμε να κατανοήσουμε τη σχέση που διαμορφώνει ο περιηγητής με το αστικό τοπίο. Σύμφωνα με τον Τάκη Ζενέτο, η σχέση του περιδιαβητή με το τοπίο μπορεί να περιγραφεί μέσα από 3 μοντέρνες εκδοχές του σώματος.  Ο σκυμμένος άνθρωπος, ο όρθιος άνθρωπος, ο «εν πτήσει» άνθρωπος. Τα σχέδια των πλακοστρώσεων, οι χαράξεις πάνω στην επιφάνεια της γης, οι στενές διαδρομές και τα πλατώματα διαβάζονται και βιώνονται με τα μάτια στραμμένα προς τη γη. Η διαδικασία της ενσωμάτωσης στο τοπίο μέσα από τις όψεις και την υλικότητα γίνεται με το σώμα του ανθρώπου σε ριζικά όρθια θέση. Τα στοιχεία που βρίσκονται πάνω από το επίπεδο του αποτελούν στοιχεία, που αν και δεν είναι άμεσα αντιληπτά από το οπτικό πεδίο του όρθιου ανθρώπου, αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα του αστικού τοπίου για τον άνθρωπο «εν πτήσει». Όλα αυτά τα στοιχεία που αντιλαμβάνεται ο περιηγητής, στη συνέχεια, θα αποτελέσουν αφορμή για τη διαμόρφωση των συνθετικών αρχών στην περιοχή επέμβασης.

 

 

Η περιήγηση στις συνοικίες του Πειραιά, κατέληξε στην πρώην κλωστοϋφαντουργία του Ρετσίνα, μία περιοχή που βρίσκεται σε κομβικό σημείο, λίγα μέτρα μακριά από το λιμάνι του Πειραιά, γεφυρώνοντας την περιοχή του Αγίου Διονυσίου με την πυκνοκατοικημένη περιοχή της Κοκκινιάς και της Λεύκας. Τα 26 στρέμματα της συνολικής έκτασης σχηματίζουν μια τριγωνική επιφάνεια, περιγεγραμμένη με σαφήνεια. Στη βόρεια πλευρά διαμορφώνεται ένα συνεχές μέτωπο, το οποίο διατρέχεται από μία οδό ήπιας κυκλοφορίας. Το δυτικό μέτωπο, επί της οδού Θηβών, αποτελεί, επίσης, ένα συνεχές μέτωπο, στο οποίο εντοπίζεται η μοναδική είσοδος του συγκροτήματος. Τέλος, την ανατολική πλευρά διασχίζουν οι ράγες του προαστικού τρένου, ένα όριο που αν και διαμπερές, είναι απροσπέλαστο.

 

 

Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής, μπορούμε να παρατηρήσουμε την έλλειψη πράσινων και ελεύθερων χώρων, τους λιγοστούς  χώρους εκπαίδευσης, την ύπαρξη αρκετών ανεκμετάλευτων χώρων, τους χώρους στέγασης εμπορικών χρήσεων, τέλος, την πλειοψηφία των κατοικημένων χώρων. Προσεγγίζοντας το ερειπωμένο συγκρότημα 'Ρετσίνα' μέσα απ' την προοπτική νέων πολλαπλών χρήσεων, αναζητούνται σε αυτό οι συνθήκες, που θα οδηγήσουν στην επανένταξή του στην πόλη ως σημαντικό σημείο αναφοράς και στην ενοποίηση της κατακερματισμένης γειτονιάς.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ
Ως βασικό εργαλείο σχεδιασμού για τη σύνθεση, χρησιμοποιείται η διαδρομή. Σχεδιάζονται, λοιπόν, 4 βασικές διαδρομές-πορείες οι οποίες διασχίζουν το κτιριακό συγκρότημα. Η διαδρομή μπορεί να οριστεί μέσα από i) τις όψεις των εκατέρωθεν κτιριακών όγκων, ii) τις χρήσεις που στεγάζονται παράπλευρα σε αυτήν και πάνω σε αυτήν, τέλος, iii) την υλικότητα τόσο των κτιριακών όγκων όσο και της πλακόστρωσης.

i) Η επεξεργασία των όψεων στην περιοχή μελέτης επιτυγχάνεται με σημειακές επεμβάσεις, βάση της ανθρώπινης κλίμακας.  Το μέγεθος και η θέση των ποικίλων ανοιγμάτων έχει μελετηθεί σε σχέση με τις χρήσεις που στεγάζονται στους κτιριακούς όγκους, ώστε να καδράδρονται θεάσεις, να δημιουργούνται οπτικές φυγές και να σηματοδοτούνται τα σημεία εισόδου και εξόδου του συγκροτήματος.

ii) Η πρόταση του κτιριολογικού προγράμματος αφορά τη δημιουργία ενός δικτύου χρήσεων που περιλαμβάνει χρήσεις εμπορίου, αναψυχής, πολιτισμού, εκπαίδευσης και χώρους πρασίνου. Η σημασία του κτιριολογικού προγράμματος έγγυται στην πολλαπλότητα, αφού σε κάθε χώρο συστεγάζονται ποικίλες χρήσεις οι οποίες εναλάσσονται μέσα στη μέρα.

iii) Τέλος, η υλικότητα αποτελεί βασικό στοιχείο κατά το σχεδιασμό των διαδρομών. Η ποικιλία σε υλικά και χρώματα συνθέτουν ένα ιδιόμορφο περιβάλλον, σηματοδοτούν το χαρακτήρα και τις χρήσεις που φιλοξενούνται στην εκάστοτε διαδρομή, κινούν το ενδιαφέρον του επισκέπτη και τον προσκαλούν να οικειοποιηθεί τον ενδιάμεσο χώρο.

 

 

 

Πιο συγκεκριμένα, επί της οδού Θηβών προτείνεται η διάτρηση του ενιαίου μετώπου μέσα από τη δημιουργία στοών, η προσθήκη διαδοχικών ποικίλων ανοιγμάτων που επιτρέπουν συχνές προσβάσεις και οπτικές συνδέσεις, η προσθήκη ενός τοίχου για την προστασία του χρήστης σε σχέση με τον κεντρικό οδικό άξονα, τέλος, η διαμόρφωση της πλακόστρωσης με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνεται διακριτή η συγκεκριμένη πορεία. Στους κτιριακούς όγκους, αλλά και στους αύλειους χώρους εκατέρωθεν αυτών, φιλοξενούνται χρήσεις αναψυχής.

 

 

Επί της οδού Υμηττού, προτείνεται η φιλοξενία κλειστής και υπαίθριας αγοράς. Προτείνεται, λοιπόν, ο κατακερματισμός του ενιαίου μετώπου, που πέρα από την εξυπηρέτηση των αναγκών της αγοράς, στοχεύει ταυτόχρονα στην ενοποίηση του κατοικημένου μετώπου με την περιοχή μελέτης. Κατά μήκος της διαδρομής αναρτώνται εφελκυόμενες μεμβράνες που συμβάλλουν στην προστασία του χρήστη από τα καιρικά φαινόμενα.

 

Εσωτερικά της περιοχής μελέτης σχεδιάζεται ο ενδιάμεσος χώρος, που αποτελείται από πορείες και πλατώματα. Το κτιριολογικό πρόγραμμα διαμορφώνεται προκειμένου να επιτευχθεί η συστέγαση και εναλλαγή μέσα στη μέρα  χρήσεων πολιτισμού, εκπαίδευσης και αναψυχής. Η κίνηση διαμορφώνετα τόσο σε επίπεδο κάτοψης, όσο και σε επίπεδο τομής με τη δημιουργία πολλών επιπέδων.

 

 

Μέσω του σχεδιασμού των αναχωμάτων και της φύτευσης, επιτυγχάνεται η διαμόρφωση του τμήματος πρασίνου, το οποίο αποτελείται από τμήματα αστικής αγροκαλλιέργειας, διαδρομές χαμηλής φύτευσης και πλατείες υψηλού πρασίνου.

 

 

 

Εν κατακλείδι, με αφορμή την ενεργοποίηση της ανενεργού κλωστοϋφαντουργίας 'Ρετσίνα' προτείνεται ο εντοπισμός, η ενεργοποίηση και η επανένταξη στη ζωή της πόλης των λοιπών κτιρίων-φραγμάτων που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή και η επέκταση και συνέχεια των διαδρομών που ξεκινούν από την περιοχή μελέτης στις γειτονικές περιοχές.

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.